Sosial şəbəkələrdə tez-tez “Qadını döymək olarmı?” və ya hətta “Qadını necə döymək lazımdır?” kimi olduqca “aktual”, son dərəcə “həyati” müzakirələr aparılır.  

İnsanlarımız “maariflənir”.

Şəxsən mən bizim şərqli kişisinin bu qədər “insansevər, şəfqətli, ürəyiyumşaq” olduğunu öyrəndikcə duyğulanıram. Məsələn, məlum olur ki, bir şey olan kimi, qadını basıb döymək olmaz. Öncə sözlə başa salmaq, nəsihət vermək lazımdır. Gördün qanmır, yatağını ayırırsan. Yalnız axırda vurub mitilini atırsan… Proses xüsusi qaydalar üzrə aparılmalıdır: qadının basıb gözünü çıxartmaq, çənəsini-dişini vurub sındırmaq, nə bilim, pəncərədən aşağı atmaq məsləhət görülmür…

Düşündüm ki, bu mövzuda bir köşə də mən qaralayım. Çünki, belə görünür, bu bütün zamanların mövzusudur, Şərqdə.

İstənilən Azərbaycan kişisindən “Qadın sənin üçün kimdir?” – deyə soruşsan sənə bir sürü xoş, adamı riqqətə gətirən, pafoslu, şablon olsa da, maraqlı sözlər söyləyəcək. Gəl, bu söz dumanı çəkilib gedəndən sonra ortaya çıxan mənzərə adamı tamam başqa əhval-ruhiyyəyə kökləyir…

XXI əsrin binəva şərqli qadını!

Bütün gedişat göstərir ki, qadınlarla bağlı dilimizdə əsrlər boyu formalaşmış ritorikanın bir qəpiklik qiyməti yoxdur. Əks halda, sosial pilləni eninə-boyuna zəbt etmiş kişi qırıqlarının bu müstəsna imtyazları hardandır? Bir-iki kəlmə bu haqda danışaq.

Sizə elə gəlmirmi ki, “Qadın, ilk növbədə, anadır!” – bu mədəni diskursu doğuran təfəkkür qadını başqa rollarda da görmək istəməyən, patriarxat səciyyə daşıyır. Və “Cənnət anaların ayağı altındadır” ifadəsi də məhz bu qavramın ərsəyə gətirdiyi ehkamdır.

Bu mənada biz Hindistandan çox da uzağa getməmişik. Qədim hind müdriklərindən biri belə deyir: “Bütün hindli kişilər analarını ilahə gözündə görür, arvadlarına isə nifrət bəsləyirlər”. Hindlilər səmimi-qəlbdən inanırlar ki, qadınlar keçmiş həyatlarındakı günahlarına görə qadın doğulurlar. Odur ki, madam, günahkarsan, “çək çiləni, yavrum, çək”.

Sual olunur, əcəba, bu qədər zəngin mədəniyyəti olan Şərq ölkələrində qadına bir qədər fərqli münasibət formalaşdırmaq nə çətin işdir axı?

İş də burasındadır ki, çətin işdir.

Əslində, çox-çox digər məsələlər kimi bu problemin kökü də Şərq xalqlarının həddən ziyadə “mədəni” olmasındadır. Sivilizasiyaya qovuşmuş cəmiyyətlərdə artıq çoxdandır ki, bu tipli təbəddülatlar yaşanmır.

Bizdə sivilizasiya və mədəniyyət eyni qavramlar kimi qəbul edilir, halbuki bunlar xeyli fərqli anlayışlardır. Sivilizasiya – insanın öz əli ilə yoğurub-yapdığı dünyadır, mədəniyyət isə – onun daxili zənginliyidir. Sivilizasiya özündə mədəniyyəti də ehtiva edir. Mədəniyyət isə kübar səciyyə daşıdığı üçün kifayət qədər qapalıdır və sivilizasiyadan daha az demokratikdir. Hər hansı Məmmədqulu mədəniyyət incisini, şedevri anlayıb-başa düşməyə bilər, amma şəxsi keyfiyyətlərindən asılı olmayaraq, sivilizasiyadan hər kəs bəhrələnmək imkanına malikdir. Sivilizasiya ilə mədəniyyəti fərqləndirən (mənə görə) başlıca nəsnə isə aşağıdakından ibarətdir: mədəniyyət, onun maddi və qeyri-maddi nümunələri nə qədər köhnədirsə, bir o qədər dəyərlidir; sivilizasiyada inkişafın meyarı isə əsasən sonda meydana çıxanlara, yəni yeniliyə-təzəliyə isnad etməkdir.

Demək istəyirəm ki, bizdə qadınlara münasibətin tarixi ənənəsi var və bizim zəngin mədəniyyətimiz bu ənənənin yaşamasında maraqlıdır.

Qadınlara yalnız şəhvət obyekti kimi baxmaq və uşaqlarının anası gözündə görmək kişilərə sərf eləyir. Qadınlar isə zəngin mədəniyyətimizin tərbiyələndirdiyi güruhun insafına ümid bəsləyə-bəsləyə, haçansa “müqəddəs ana” statusuna yüksələcəkləri günü gözləyə-gözləyə qocalırlar.

 Odur ki, Şərq cəmiyyətlərində əksər qadınların ürəyi puç olmuş ümidlər, nakam arzular, talesiz sevgilər qəbiristanlığıdır.

Bir yandan da hər an döyülmək əndişəsi…

Etimad Başkeçid