Xəlil Rza Ulutürk
(1932-1994)
Xalq şairi, Əməkdar incəsənət xadimi. “Mənimgünəşim”, “Yenizirvələrə”, “Ömürdən uzun gecələr”, “Məndən başlanır vətənim”, “Qəhrəman Təbrizim”, “Türkün dünyası”, “Lefortovo zindanında” və digər şeir kitablarının müəllifidir. N. Gəncəvinin “İskəndərnamə”, Y.Balasaqunlunun “Qutadqu-bilig”, İ.Selvinskinin “Babək”poemasını dilimizə çevirib.
Son səadətim
Bütün səadətlər çıxdı əlimdən,
Gecə Ay nuruna boyanmağım da.
Başımın üstündə dəftər-qələmim,
İlham “Oyan!” desə, oyanmağım da.
Bütün səadətlər çıxdı əlimdən,
Bağımda, alnımı silən çağımda
Çənəmi söykəyib belin sapına
Azca nəfəs dərib dayanmağım da.
Bütün səadətlər çıxdı əlimdən,
O “Baba!” deyəndə, mən “can!” deyəndə
Gözləri əlimə baxan balama
Bir naringi verib əylənməyim də.
Bütün səadətlər çıxdı əlimdən,
Xalqımın haqq sözə möhtac günündə
Ən uca dağ başı - söz kürsüsündən
Növ-növ düşmənləri faş etməyim də.
Bütün səadətlər çıxdı əlimdən,
O əziz çağları kim unudur, kim?
Alıb göy Xəzəri qanadlarıma,
Altunsuya qədər üzüb getməyim...
Bir misqal, bir gilə səadət üçün
Mən nələr çəkmişəm, bilirsən, Allah!
Bircə qələmimə çatır son gücüm,
Bu son səadəti əlimdən alma!
Adil, mərhəmətli, ədalətlisən,
Bu son səadəti əlimdən alma!
Mənim ömrüm
Mənim gözlərimdə qəm görmək olar,
Mənim gözlərimi nəm görmək olar,
Ancaq peşmanlıqdan bir kölgə, bir iz
Heç vaxt gözlərimdə görməyəcəksiz.
Gözəl yaşamışam mən öz ömrümü,
Onu zərgər kimi naxışlamışam.
Gül-çiçək kimi yox, duz-çörək kimi
Möhtac olanlara bağışlamışam.
Dəftərim, qələmim döyüş bayrağı,
Masamın ardında səngər qurmuşam.
Çırmayıb qolumu bağban sayağı
Ömrümü yüz ömrə calaq vurmuşam.
Dünya od tutardı, bulaq ömrümü
Ona damcı-damcı içirməsəydim.
Sönərdi kəhkəşan, çıraq ömrümü
Onun gözlərinə köçürməsəydim.
Gözəl yaşamışam bahar ömrümü,
Demişəm: sıxılma, qısılma, şığı!
Üzən donanmalar yelkən istəyir,
Döyüşən kişilər ruh azadlığı.
Ocaq ol, atəş ol boranda, qarda,
Od görən qurdların gözləri sönsün.
Bircə çınqı boyda işaranlar da
Sənin nəfəsinlə atəşə dönsün.
Mənim qaynar ömrüm, sal qayalardan
Dənizə can atan daş şəlaləsi,
Şərin ortasından dəmir paz qoyan
Odunçu baltası, kişi qüvvəsi.
Gözlərim dünyanı min dəfə öpmüş,
Çətinlik çəkəcək əzrayıl, yəqin.
Gənclik toxumunu hər yana səpmiş
Palıd ağacını məhv etmək çətin.
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Sürünmüsən iki əsr,
Övladların əsir-yesir,
Nə qəm, adın çəkiləndə
Yad hələ də zağ-zağ əsir?..
Gecə-gündüz səngərdəsən,
Sən yaralı, sən yarımcan.
Ovamla sıx yaranı sən,
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Sən can dedin, çor dedilər.
Haqqını basıb yedilər.
Pak, müqəddəs torpağını
Parçalayıb çeynədilər.
O qurdlara sən vermə can,
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Səngəri gen, ürəyi dar
Gör nə qədər düşmənin var.
Mini gizli, beşi aşkar
Dişi qanlı canavarlar
Əl çəkəcək səndən haçan?
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Qaranlığın bağrında xal –
Od kürəsi necə tonqal.
Bəsdir hava uddun... indi
Alovlarla sən nəfəs al.
Gecələrin laləzarı
Odlar təki qalxıb ucal!
Çınqılarmı, tüstülərmi,
Ya özünsən qanad açan?
Səməndərsən, Prometeysən –
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Bu meydanın dörd yanı tank,
Sən tank ara qocaman dağ.
O eybəcər tırtılları,
O zirehi... alovvarı
Pak nəfəsin yandıracaq!
Bu gün bəxtin öz əlində,
Eraların özülündə
Ey əbədi yanar ocaq!
Şumerəcən, Oderəcən
Ey şöləsi göynən uçan!
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Kim çağırdı o tankları,
Tanı yurdu satanları!
Atıb yurdu, alıb xalqı
Yalnız rütbə tutanları!
Hüzuruna çıxa bilmir
Kömürdən də üzüqara.
Papağını təhvil versin
Kişi ruhlu qadınlara.
Ey dostundan uzaq düşüb,
Düşmənini bəzən qucan,
Seç qaradan ağı, ayır,
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Aləm bilir, sən nə qədər
İstiqanlı, mehribansan.
Güllərini dosta, yada
Bəxş eləyən gülüstansan.
Bu sahildə Odlar yurdu,
O sahildə Türküstansan.
Müsəlmanlıq sədlərinə
Sığışmayan müsəlmansan.
Xaçpərəst də, buddaçı da
Üzündəki nura heyran.
Sevir türkü altı qitə,
Sevməyənlər türkə qurban.
Ey qaranlıq gecələrdə
Ülkər kimi oyaq qalan,
Daş asfaltdan, yaş asfaltdan
Antey kimi qüvvət alan,
İldırımdan sürət alan,
Qasırğadan cürət alan,
Yandırdığı ocaqlartək
Bu dünyaya şölə saçan!
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Neçin şeirim sona yetmir?
Çünki qanlı bir ümmansan.
Əsrlərin arxasında
Tomris - dişi bir aslansan.
Keyxosrovlar qılıncını
Qırıb atan pəhləvansan.
Günəş dadı, Şah Xətayi,
Ulu Babək, Cavidansan,
Yazıb inək dərisinə
“Avesta”nı, yaşadansan.
Qoşqarından ayrı düşən
Qaflankuhsan, Savalansan.
Asimanlar genişlənər,
Bir gün qalxıb havalansan.
Əvvəl-axır susacaqdır
Zingildəyən, donquldayan.
Karvanını saxlayammaz
Nə “ov”, “zadə”, nə “pur”, nə “yan”
Beş qitəyə nurun əyan,
Haqqın özü sənə hayan.
Suyu şərbət, daşı mərcan –
Qalx ayağa, Azərbaycan!
Dəmir-beton qapıları
Tay-tay açan, şölə saçan,
Yer titrədən, göy gurladan,
Ulduzları öpüb qucan,
Nə yaralı, nə yarımcan,
Bizə nəfəs, bəşərə can –
Qalx ayağa, AZƏRBAYCAN!
