Siv. K.Kumar 

Gözlər

Nəsə mənə həmişə elə gəlib ki, gözlər haqqında qalın bir kitab yaza bilərəm – hərçənd, nə yazıçıyam, nə fotoqraf, nə də rəssam. Amma işdən başım açılmasa da (satış şöbəsində işləyirəm), imkan düşdükcə, rəsm qalereyalarına, konsertlərə getməyə çalışıram. Dediyim kimi, insan çöhrəsindəki gözlər məni daha çox cəlb edir. İstənilən məclisə, tədbirə gedəndə oradakı insanların gözlərinə fikir verirəm. Xüsusən də qadınların gözlərinə baxıram. Çünki o gözlər kişilər üçün (əslində, təkcə kişilər üçün yox, elə özləri üçün də) həmişə müəmma olaraq qalır.

Anam bu baxışlarımın bir gün məni münasib olmayan bir qadına tərəf (həm də, nəzərə alsaq ki, böyük qardaşım sevib evlənmiş, sonra boşanmışdı) çəkib aparacağından ehtiyat eləyirdi. Odur ki bir axşam mənə dedi:

– Bəlkə, evlənmək məsələnlə özüm məşğul olum?

– Necə yəni, bu cür ailə qurmaq olar? – hiddətləndim.

– Ana öz oğluna nəyin uyğun gəldiyini hamıdan yaxşı bilir, – anam fikrindən dönmək istəmirdi. – Seçdiyim qızlardan birinə gedib baxmaq sənin üçün belə çətindi? İstəməsən, bir kəlmə “yox” deyəcəksən, vəssalam. Axtarıb-araşdırmışam, gözəl, həlim xasiyyətli bir qızı gözaltı eləmişəm.

Və nəsihət başlandı. Başa düşürdüm ki, anam istədiyinə nail olmaqda israrlıdı. Düzü, təklifi qüruruma toxunsa da, anamın, sadəcə, mənim üçün narahat olduğunu anlayırdım.

– Yaxşı, necə istəyirsən, elə olsun, – cavab verdim.

Qərara alındı ki, qızla görüşmək üçün onlara getməliyəm. Məzhəkəyə bax!

Böyük bacısı, Sarocanın əlindən tutub (elə bil buzovu qəssaba aparırdı) qonaq otağına gətirəndə, tələyə düşdüyümü anladım.

Qarşımda çox gözəl bir qız oturmuşdu. Dərisi fil sümüyü rəngindəydi. Zərif qulaqları, incə dodaqları vardı. Amma məni ən çox məftun eləyən qızın iri, xumar gözləri idi. Mənə sarı qıyğacı baxdı və tez də başını aşağı endirib gözlərini xalçadakı naxışlara zillədi. Bir neçə dəqiqədən sonra yenidən gözlərini qaldırıb üzümə baxdı.

Qəfildən bacısı qalxıb otaqdan çıxdı və biz tək qaldıq. Səhnədə qısa dialoq qurmalı olan iki aktyora bənzəyirdik.

– Mənə sualınız yoxdu ki? – azca sıxıla-sıxıla soruşdum.

Yersiz sual idi. Dəqiq bilirdim ki, ona artıq mənim haqqımda zəruri məlumatlar (ailəm necədi, ixtisasım nədi, nə qədər maaş alıram və s.) çatdırılıb. Sadəcə onun səsini eşitmək istəyirdim. Amma bir kəlmə də demədi. Gözləri yenidən üzümə zilləndi və gülümsədi. Bəlkə, sözlərlə yox, gözlərlə danışmağa üstünlük verirdi. Mənə bundan artığı lazım da deyildi.

Evə qayıdıb razı olduğumu dedim. Anamın sevincdən uçmağa qanadı yox idi:

– Sənə demişdim axı!

Yalnız bir neçə aydan sonra anladım ki, gözəlliyinə, xumar gözlərinə baxmayaraq, qızın mənim üçün maraqlı olan mövzular barədə danışımağa dərrakəsi çatmır. Yəni seçimimdə açıq-aşkar yanılmışdım.

Onda mənim baxışlarım yeni bir obyekt tapdı. Budəfəki qadın rəssam idi. Bir dəfə gənc rəssam Bxabxani Royun sərgisinə getmişdim. Jurnallardan birində onun əsərinin reproduksiyasını görmüşdüm və çox xoşuma gəlmişdi. Rəssam göz ifadələrindəki (məsələn, yetim uşağın, yoxsul kişinin, dul qadının baxışlarındakı) fərqliliyi məharətlə çatdıra bilmişdi.

Sərgini dolaşıb yenidən bayaq diqqətimi cəlb eləyən əsərə tərəf qayıtdım. Əsər “Divarın gözləri” adlanırdı. Cizgilərin, bəzən əyri-üyrü xətlərin və dairələrin köməyilə Roy bu rəsmində “divarın da gözü var və düz sənin gözünün içinə baxır” kimi maraqlı bir ideya yaratmağa nail olmuşdu. Həmişə eşitmişik ki, divarın da qulağı var, amma divarın gözünün olması, doğrudan da, yenilik idi.

Qəfil arxamda kiminsə nəfəsini hiss etdim. Çevrildim və boynundan Tibet muncuğu asılmış cazibədar bir qadın gördüm. O da rəsmə çox maraqla baxırdı.

– Büsbütün təxəyyül məhsuludu, elə deyilmi? – söhbətə başladım. Qadının gözlərindəki parıltı məni cəlb eləmişdi.

– Məncə, rəssam boz rənglərdən daha çox istifadə edə bilərdi, – titrək səslə cavab verdi.

– Mənim rəssamlıqdan çox da başım çıxmır. Amma siz, deyəsən, özünüz də bu sənətlə məşğulsuz?

– Hə, elədi, amma indi o qədər də yox, – uzada-uzada dedi və sonra əlavə etdi, – güllərin gözlərini çəkmək məni daha çox cəlb eləyir.

– Əla! – ruhən özümə yaxın adama rast gəldiyimə çox sevindim. – Sizin rəsmlərinizə baxa bilərəm?

– Əlbəttə, – o, çantasından vizit kartını çıxardı.

Orada bu ünvan göstərilmişdi: “Akila Qanquli, Pandora küçəsi, ev 18, mənzil 3B”.

Ertəsi gün zəng vurdum və məni evinə dəvət etdi. Ev sanki emalatxana idi – ora-bura atılmış kətanların hamısından... gözlər baxırdı. Onlara baxa-baxa soruşdum:

– Əriniz də rəssamdı?

– Allah eləməsin! – cavab verdi. – Vergi işçisidi. Mənim sənətimlə heç bir əlaqəsi yoxdu.

Gülümsədim.

– Gülləri necə çəkirsiz?

– Hər səhər Lodi bağçalarını gəzirəm və eskizlər eləyirəm.

Dostumla o bağçalarda bir-iki dəfə gəzmişəm və oralar mənə, nədənsə, cansıxıcı görünüb. O yerlər adamda qəbiristanlıq təəssüratı yaradır. Türbələr, sərv ağacları, ölüm, xarabalıqlar... Amma indi bu qadının müşayiəti ilə yenidən ora getmək istəyirdim. Çiçəklər və gözəl qadın – ən yaxşı müşahidə obyekti ola bilər.

– Sizinlə ora gedib necə işlədiyinizə tamaşa eləyə bilərəmmi? – tərəddüdlə soruşdum. – Əlbəttə, əgər mane olmaramsa.

– Yox, qətiyyən, – cavab verdi. – Hər səhər saat 7-də gedirəm. Bağçanın girişində görüşə bilərik.

Ertəsi gün deyilən yerə vaxtından əvvəl gəldim. Hasarın yanında oturub səhər gəzintisinə çıxan insanlara tamaşa eləməyə başladım. O, düz saat yeddidə bağçaya gəldi və gözləri ilə məni tapıb salamlaşdı. Əynində yaxasında iri qızılgül olan yaşıl rəngdə köynək vardı, boynuna boz rəngli şərf bağlamışdı.

– Ümid eləyirəm, çox gözlətmədim, –  soruşdu.

– Qətiyyən.

– Onda gəlin başlayaq. Hamı kimi saat əqrəblərinin əks istiqamətində gedək.

Mən bilirdim ki, bu, təxminən 25 dəqiqə (hələ bəzi yerlərdə güllərə baxmaq üçün dayanmalı olsaq, bir az da çox) çəkəcək.

– Əvvəllər burda olmusuz? – soruşdu.

– Bir-iki dəfə. Buralar məni darıxdırır. Bu türbələr, sərv ağacları...

– Bu gün tam əksi olacaq, – gülümsədi, – hər halda, mən bu­na çalışacağam.

Biz yeyin addımlarla gedirdik və külək onun saçlarını yellədirdi. Qəflətən dayandı və cığırdan kə­nara çıxdı.

– Bax buradı, – dedi və qızılgül kolunun yanında oturdu.

Fikir verdim ki, o, gülün tumurcuğuna ba­xır.

– Bura baxın, mister ... – mənə tərəf döndü.

– Akaş Şrivastava, – ca­vab verdim, – xahiş edirəm, sadə­cə, Akaş deyin.

Yenə gülümsədi. Sonra eskiz­lər çəkməyə başladı:

– Məncə, Tanrı cənnət bağını yaratmazdan əvvəl yalnız bu güldəki kimi qırmızı göz olub. Buna görə də onu əzəli rənglərində çəkmək istə­yirəm.

– Kaş rəssam öz əsərində çiçəyin qoxusunu da verə biləydi.

– Əla ideyadı, – düz gözümün içi­nə baxıb dedi.

Eskizlərini bitirdikdən sonra yolumuza davam elədik. Bir neçə dəqiqə sonra da­ğılmış taxta körpünün üstündə dayandı. Meripalmera ağacının budaqları başımızın üstündən sal­lanırdı. O, həmin budaqlardan bi­rini qırdı.

– Bugenvilliyanın öz gözəlliyi var. Siz bir yarpaqdan boylanan bu iki gözə baxın – qırmızı və ağ.

– Kaş Şivadakı kimi üçüncü gözü də olaydı.

Əlimdən tutdu və gözlərimə baxıb dedi:

– Akaş, siz hə­mişə məndən bir addım irəlidəsiz.

– Amma mən sizdən bir addım geridə olmaq istəyirəm. Çünki si­zin yerişinizə baxmaq xoşuma gəlir.

– Maraqlı adamsız.

Mən qızardım.

– Evlisiz? – gözümün içinə baxıb soruşdu.

– Hə.

– Xanımınız da incəsənətlə ma­raqlanır?

– Yox, o, sadəcə, evdar qadındı. Bişirir, yuyur, yığış­dırır.

– O, mənim ərimin arvadı olmalıymış, – deyə gülümsədi. – Ona məhz belə arvad lazımdı.

İstədim qayıdıb deyəm ki, “gəl tərəf müqabillərimizi dəyişək”, amma dinmədim, sadəcə gülümsədim.

Beləcə, bu görüşlər davam etdi. O, eskizlər çəkir, mənsə hər şeyi unudub ona baxırdım.

Son vaxtlar məndə yaranan bu xoş ovqata təəccüblənən Saroca bir səhər soruşdu:

– Deyəsən, gəzmək mərəzinə tutulmusan?

– Sağlamlığa xeyirdi, – cavab verdim.

– Amma nişastalı köynək, ütülü şalvar, odekalon...

– Lodi bağçaları kimi yerlərdə yaraşıqlı görünmək lazımdı. Hamı – həkim­lər, yüksək vəzifəli məmurlar, biznesmenlər orda gəzişir.

Deyəsən, sakitləşdi. Amma şübhələri keçməmişdi.

Üç gün sonra səhər gəzintisin­dən qayıdanda Saroca soruşdu:

– Bəs işə gecikmirsən?.. – sonra kinayə ilə əlavə etdi, – yoxsa öz rəisinlə də orda görüşürsən?

Cavab vermədim. Qəzeti götürdüm və qəhvəmi içə-içə özü­mü elə apardım ki, guya oxuyuram. Səhər Akilanı düz səkkizə qədər gözləmişdim, bağ­çanı üç dəfə dolaşmışdım, amma o, yox idi. “Bəlkə, xəstələnib?” fikirləşdim.

Ertəsi gün də bağçaya gəlmədi və mən tamam ümidsiz halda evə qayıtdım. Bəlkə, evinə gedib nə baş verdiyini öyrənim? Əlimdə qəhvə, qəzeti oxumağa başlayanda gözüm kiçik bir xəbərə sataşdı: “Dünən səhər Lodi bağ­çalarının yaxınlığında yüksək sü­rətlə hərəkət edən bir yük maşını gənc rəssam qadını vurub. Polis hadisə yerindən tapdığı al­bomla onun adını müəyyən edib: Akila Qanquli”.

– Aman Tanrım! – öz-özümə de­dim. Fincan əlimdən düşüb sındı.

Səsə mətbəxdən qaça-qaça gə­lən Saroca soruşdu:

– Nə oldu?

– Heç nə. Nəsə, birdən özümü pis hiss elədim. Bu gün işə getmə­yəcəm.

– Yaxşısı bu­du, get yataq otağına, bir az dincəl.

– Yox, elə burda, divan­da uzanacam.

Mütəkkələrdən divanda özümə yer düzəlt­dim, uzanıb gözləri­mi divara zilləyərək fik­rə getdim.

Mənə elə gəldi ki, divar get-gedə ağ rəngini itirir və müxtəlif cür əyri-üyrü xətlər, boz rəngdə dairələr əmələ gəlir. Dərin mənalı gözlər divardan mənə baxırdı. Deyəsən, havalanan kimi olmuşdum. Onunla danışmağa elə ehti­yacım vardı ki... Bu zaman gözlər divardan pıçıldadı:

– Bağışla əzizim, səni çox gözlət­dim, bağışla.

Tərcümə edən: GÜLDƏSTƏ