Tanınmış Azərbaycan şairi, Puşkin adına “Qızıl medal”, ABŞ Xeyriyyə Cəmiyyətinin “Həyat açarı” (“Key to life”) mükafatı laureatı Leyla Əliyevanın gürcü dilinə tərcümə edilmiş “Dünya yuxutək əriyir”kitabı Gürcüstanda nəşr olunub.
Gürcüstanın zəngin ədəbi ənənəli “Merani” nəşriyyatında işıq üzü görmüş kitaba şairin “Gecə”, “İnanmıram”, “Şair”, “Sevgi qulu”, “Ümid”, “Həyat nədir, ölüm nə?”, “Mənim yüküm”, “Bəzən qəm gələndə ağlamaq olmur” kimi 100-dən çox şeiri daxil edilib. Şeirlərin gürcü dilinə tərcüməçisi və ön sözün müəllifi – görkəmli gürcü şairi, İlia Çavçavadze, Qalaktion Tabidze və Anna Kalandadzemükafatları laureatı, Gürcüstan Yazıçılar Birliyinin sədri Makvala Qonaşvilidir.
Ön söz
QANADLARIMI ÖZÜMƏ SAXLAYIRAM
İnsan genetik mücrüdür – əcdadlarının bir çox xüsusiyyətləri damla-damla bu mücrüyə yığılır. Yaxşısı da, yamanı da, ilahi və insani olanı da.
Tanınmış Azərbaycan şairi Leyla Əliyevanın da bir çox xüsusiyyətləri – istedad, xeyirxahlıq, öncüllük xarizması məhz əcdadlarından gəlir. Bəli, Tanrı öz lütfü ilə sevimli bəndəsinə yalnız gözəlliklər bəxş etmir, onu həm də imtahana çəkir, sınaqlardan çıxarır. Bir çox keyfiyyətlərlə mükafatlandırılan gənc xanıma, üstəlik, şairlik istedadı da verilirsə, bu sınağın əlahiddə yükü, çəkisi daha da artır və həqiqi poeziyanın yaranmasına yol açır. “Poeziya” adlı iztirab və ağrı dolu haləti, azca da olsa yüngülləşdirməyə isə qanadlar, bəli, məhz qanadlar lazımdır.
Yayı saxlayıram yerdə sizlərə,
Təkcə qanadları götürürəm mən.
Bilirəm, bu heç də igidlik deyil,
Bəs bu xəyal həyat... o nədir, görən?..
Şair onu qoruyan mələklərə də məhz bu səbəbdən – ona verilmiş əlahiddə yükü, azca da olsa, yüngülləşdirməkdən ötrü üz tutur...
Nədən tərk etdiniz məni, mələklər,
Bu ağır çağımda, bu dar günümdə?..
Göz-gözü görməyən duman içində
Məni tənha qoyub, hara getdiniz?..
Hindlilərin belə bir hikmətli kəlamı var: “Əgər sevirsənsə, iztirab çəkirsənsə, deməli, insansan”. Leyla xanımın zahiri gözəlliyini də bu fikrə əlavə etsək, gözlərimiz qarşısında ecazkar insan portretinin bədirləndiyinin şahidi olarıq. Bu portret bəzək-düzəksiz, süni rənglər, boyalar qatılmadan, öz təbii axarıyla, əsrarəngiz aləmlər dolu duyğularla yenilənməkdə, şeirdən-şeirə, misradan-misraya dəyişməkdədir. O gah Günəştək bərq vurur, gah sirlər dolu Ay nuruna bürünür, gah tovuz quşu lələklərinin əlvanlığıyla sayrışır, bəzən isə işığın başına dolanan pərvanətək çırpınır. Və bütün bu baş verənlərin yaradıcısı da, qəhrəmanı da – parlaq Günəş də, işığa çırpılan kövrək pərvanə də Şairin özüdür...
Sözdü deyirsən ki, intizar üzmür..
Bir dayan, elə hey qaçan pərvanəm.
Mən axı görürəm necə tənhasan,
İşıq sevdasıyla uçan pərvanəm.
Sən gəl ayrı səmtə qanad çal indi
Onsuz da canını alov yaxacaq!
Yaşat şeir dolu duyğular bizə,
Məxmər qanadını qırma sən ancaq...
O yazır, usanmadan yazır. Sanki “uzun illər boyu vaxtı ondan oğurlayan zamanı” qabaqlamaq istəyir. Yaza-yaza, özü də bilmədən, heyrətamiz, bənzərsiz, əbədi qadın portreti yaradır. Bəzən Cənnət bağından yenicə qovulmuş kimi, bu portretin hüdudlarını da adlayır, kənara çıxır və hər hansı bir çərçivənin olmadığı ilğımvari ənginliklərdə dolaşır...
Heç nə istəmirəm, siz məni ancaq
Salmayın içinə çərçivələrin...
Rəhminiz gəlirsə, siz ey insanlar,
Sadəcə ruhuma azadlıq verin...
Məni duymağa da can atmayın heç!
İçimdə bir ayrı fırtınalar var.
Kədər yaxın gəlməz belə ürəyə,
Ruhum bir özümlə rahatlıq tapar...
Sevinclə kədərin, reallıqla təxəyyülün, sadəliklə mürəkkəbliyin, oyanışla röyanın vəhdəti olan bu poeziyanın dərinliklərində həm də minlərlə suallar yatır. Suallar hamısı dəqiq, cavablarsa şərtidir...
Zaman hara axdı belə sürətlə?..
Qapının ağzını qış aldı yenə.
Yenə yay ruhumu soyuğa verdim,
Tutuldum darıxmaq xəstəliyinə.
Nədən yenə dondun, mənim ürəyim?
Bu daşı, bu buzu kim əridəcək?
Heç cürə qızınmaq istəmirsən sən,
Axı adətindi qışda qəm yemək.
Bu yerdə Andre Marlonun bir kəlamı yada düşür: “Əsas məsələ hər şeyin cavabını tapmaq yox, sualların tükənməməsidir”. Leyla Əliyevanın yaradıcılığı, poetik dillə desək, başdan-başa suallar yağışıdır. Onlar bitmək, tükənmək bilmir...
Təyyarələr uçur quşlar sayağı,
Belə tələsərmi heç uçan quşlar?
Yuxu da görmürəm bu aralıqda
Gözümün, könlümün yaddaşımı var?
Gözlərim tutulub, görürəm ancaq
İnsanlar can atır hey faniliyə.
Hamı gözləyir ki, nəsə olacaq,
Amma olanları görən yox... Niyə?
Apolinerin “Poeziya – hayqırtılardan süzülən duyğular selidir” fikrinə istinad etsək, şairin hamıya eyni miqdarda çatdırmaq istədiyi söz payının haradan baş aldığını, nədən qaynaqlandığını anlamış olarıq. Şair yaralı qəlbin yeganə məlhəminin mərhəmət olduğunu da yaxşı bilir...
Amma göz yaşını görür gecələr...
Bağışla, ürəyim, keç günahımdan.
Mən bir də xətrinə dəymərəm sənin,
Mən bir də getmərəm sənin yanından.
Deyirlər, vaxtım var beşcə dəqiqə.
Qaçaraq yazıram: çatarmı, görən?!
Nöqtəni qoymaq da çıxır yadımdan,
Nöqtə gərəkdirmi bu sətirlərə?
Bu dünyada təqdirəlayiq, ali olan nə varsa, heç də bir insana, yaxud ölkəyə məxsus deyil. O, şəfəqləri bütün Yer üzünü tutan Günəştək hamıya, bütün bəşəriyyətə məxsusdur. Leyla Əliyevanın şeirlərini tərcümə edib, zəngin poetik ənənəsi olan gürcü oxucusuna çatdırmaq qərarına da məhz bu səbəbdən gəldim.
Bu sözləri sənə ünvanlayıram, ey şairlər yurdunun gürcü oxucusu! Sən ki “qafiyələr çarmıxının ağrılarının” nə olduğunu yaxşı bilirsən?! Onu da yaxşı bilirsən ki, “Tanrı əli toxunan yük yüngül olar”. İstedadlı Azərbaycan şairi Leyla Əliyevanın “Dünya yuxutək əriyir” kitabını da sənə məhz bu ümidlə təqdim edirəm.
Makvala Qonaşvili
Gürcüstan Yazıçılar Birliyinin sədri
