Həzrət Həbib Əcəmi
Deyirlər Həzrət Həbib Əcəmi Quran oxunarkən acı kədərlə ağlayarmış. Adamlar ondan:
– Sən ki müqəddəs Kitabın yazıldığı dili bilmirsən, bu göz yaşlarının səbəbi nədi?.. – soruşanda o:
– İranlı olsam da, qəlbim ərəb qəlbidi… – deyə cavab verir.
Həzrət Mühəmməd Vasi
Mühəmməd Vasidən:
– Bu gün halın necədi, Vasi? – soruşanda o:
– Ömrü gün-gündən qısalıb, günahlarının sayı gün-gündən artanın halı necədisə, elə, – deyə cavab verir.
Həzrət Davud Təyi
Həzrət Təyi yemək yeyən zaman yanında olanlara deyirdi:
– Yeməyi bütöv tikələrlə ağıza qoymaq lazım deyil. Onları suda isladıb horra şəklinə salmaq və içmək lazımdı.
Ondan bunun səbəbini soruşanda Təyi:
– Quran oxumağın vaxtı çeynəməyə getməsin deyə, – deyə cavab verib.
***
Deyilənə görə Təyi uçuq-sökük bir daxmada yaşayırmış.
Adamlar ona:
– Təyi, sənin ki evinin damı çöküb, o hər an başına uçula bilər, – deyəndə o, cavabında:
– Mənim dama baxmağa vaxtım yoxdu. Bundan da savayı, bu qərara gəlmişəm ki, bir də ev tikdirməyim, – deyib.
Deyilənə görə Təyinin daxmasının damı o, dünyasını dəyişəndən bir gün sonra uçub.
***
Adamlar Təyidən, onlara ibrətli məsləhətlər verməyi xahiş eləyir.
Təyi belə cavab verir:
– Bu dünyadan və onun adamlarından qaçın. Və yadınızda saxlayın: boş söhbətlərə sərf etdiyiniz vaxt sizi məhv edəcək, əşyalara və mənzərələrə tamaşa isə, faydasızdı.
Həzrət Zün-n-Nun Misri
“Allah yaradılmışların sevdiyini sevməz.”
“Kamillik yolunun müəllimi – tənhalıqdı.”
Deyilənə görə Zün-n-Nunun cansız bədənini qəbiristanlığa apararkən, göydə süzən quşlar qanadların açıb, onun tabutu üzərinə kölgə salıblarmış. Tabut məsciddən çıxarkən, minarədən azan səsi eşidilməyə başlayıbmış.
Bu zaman insanlar, cəsədi basdırılmağa aparılan Zün-n-Nunun barmağının göylərə tuşlandığını görüb onun dirildiyini zənn ediblərmiş. Lakin məlum olanda ki, o, həqiqətən, ölüb, yollarına davam ediblərmiş.
Deyilənə görə, Zün-n-Nunun barmağı o, qəbrə qoyulanda da, eləcə göylərə tuşlanmış vəziyyətdə qalıbmış və beləcə, barmağı göylərə tuşlanmış vəziyyətdə də torpaqlanıbmış.
Həzrət Cəfər Sadiq
Bir gün xəbər gəlir ki, Xəlifə Həzrət Cəfər Sadiqi hüzuruna dəvət edir. Cəfər Xəlifənin sözünü yerə salmayıb dəvəti qəbul edir və saraya yollanır.
Sarayda söhbət zamanı Xəlifə ondan razılığını bildirir və bu razılığın müqabilində Cəfərə içi qızıl dolu məcməyi hədiyyə edir.
Cəfər hədiyyəni qəbul etməkdən imtina edir. Onda Xəlifə Cəfərdən, ürəyindən keçəni ona bildirməsini xahiş edir.
Cəfər Xəlifəyə belə cavab verir:
– Əgər, həqiqətən, məndən razısansa, səndən bircə diləyim var: məni bir də, bu saraya dəvət etmə.
Həzrət Malik ibn Dinar
“Bu dünyanın alçaq (maddi) təbiətini dərk edəndən sonra, mənə və hərəkətlərimə verilən qiymət vecimə deyil.”
Bir dəfə Malik Dinarın qızı ondan gecələr yatmamağının səbəbini soruşur. Malik Dinar qızına belə cavab verir:
– Mən Allahın Öz Rəhmini mənə nə vaxt göndərəcəyinin dəqiq vaxtını bilmirəm. Qorxuram bu, mən yuxuda olanda baş verə və Onun göndərdiyi böyrümdən ötüb keçə. Üstəlik, mənə İblisə xidmət edib, Allahın nemətlərini tar-mar edən “insan olmaq” bədbəxtliyi nəsib olub. Odu ki, sənə deyirəm: əgər bir gün bir kimsə məscidin qapısından bu dünyanın ən alçaq və şərəfsiz adamının adını səsləndirsə, bil ki, o mənəm.
Həzrət Füzeyl bir Əyad
“Otuz ildir ki, üzüm gülmür.”
Qiyamət günü ən ağır cəzanı varlılar çəkəcək. Ən böyük vahiməni isə güclülər yaşayacaq.
***
Hamıdan Ucanın Rəhmi o qədər böyükdür ki, hamınıza xilas bəxş ediləcək, tək bir mən – günahlıdan savayı.
***
Allah sevdiyinə əzab göndərir, sevmədiklərinə isə bu dünyanın nemətlərini bəxş edir.
***
Cənnətdə göz yaşı axıtmaq mümkün olmadığı kimi, bu dünyada gülmək, yanız heyrət doğurur. O səbəbdən ki, Cənnət – göz yaşı axıdılan yer deyil, bu dünya da, gülmək yeri deyil.
***
Danışırlar ki, bir gün Füzeyl, görüşünə gəlmək istəyən qohumlarına belə bir xəbər göndərir: “Özünüzə maraqlı bir iş tapmırsız ki, vaxtınızı bu cür axmaq-axmaq işlərə sərf etmək istəyirsiz?”
Həzrət Üveys Gerani
“Allahı özünə dost bilən, bir kimsəylə dostluq etməz.”
Ölümün qənşərində yat, onu yaxınlığında hiss et və yuxudan ayılanda düşünmə ki, çox yaşayacaqsan.
***
Quranı özünə bələdçi bil və ölümünü bircə anlığa belə, unutma.
***
İbadət vaxtı o hala gəlməlisən ki, kürəyinə sancılan nizənin ağrısını hiss etməyəsən.
***
Günlərin bir günü bir nəfər Geraniyə bir neçə quruş təklif edir. Cavabında Gerani cibindən iki dirhəm çıxarıb o adama göstərir və təklif olunan quruşları qəbul etməkdən imtina edir.
Həmin adamın ona verdiyi:
– O miskin dirhəmlər sənin neçə gününə bəs edəcək ki? – sualını Gerani belə cavablandırır:
– Məgər verdiyin o quruşlardan sonra mənim nə qədər yaşayacağımı bilirsən?
Həzrət əbu Şəfiq Bəlxi
“Allaha xidmətin doqquz payı - tənhaqlıq və qorxu, bir payı sakitlikdir.”
Ölüm ki, gəldi, çəkilib getmir. Odur ki, Ona hər an hazır ol.
Həzrət Həris Mühasibi
“Bircə tikə quru çörək kifayət edir ki, dərvişin könlü açılsın.”
Çox yemək – qəlbin aynasını bulandırar.
***
Susmaq, oruc, tənhalıq – Yolun əsasları bunlardır.
***
Təsəvvüf (sufilik) – bütün bəlaların içindən təmkinlə keçmək bacarığı və Allaha aid olmayan hər bir şeydən imtinadır.
***
Bu dünyanın işləri ilə məşğul olmaq – həqiqəti anlamağa əngəllər yaradır.
***
Ağla və həyatının sonu barədə düşün.
***
Bu dünya Hamıdan Ucanın nəzərində ağcaqanaddan dəyərli deyil.
Həzrət Mühəmməd Səməq
Səməqdən evlənməməyinin səbəbini soruşanda o:
– Mənim iki İblislə mübarizə aparmağa gücüm yoxdu, – deyir.
Həzrət Sirri Səqəti
Deyilənə görə həzrət Sirri Səqəti bütün ömrünü balın dadına baxmaq arzusuyla yaşasa da, həyatının sonunacan bal üzünə həsrət qalıb.
Həzrət Əbül Həsən Hirkani
Həzrət Bəyazid adəti üzrə müqəddəslərin və möminlərin qəbirlərini ziyarət edirdi və hər dəfə Hirkandan ötəndə havanı, ətirli çiçəyin qoxusunu qoxlayan tək, içinə çəkirdi. Bu qoxunu ha tərəfdən duyduğunu ondan soruşan tələbələrinə o: “Tez bir zamanda bu şəhərdə məni öz möminlik nailiyyətləri ilə arxada qoyacaq bir nur – öz evində, ailəsində yaşaya-yaşaya ali dərəcələrə ucalacaq Əbül Həsən adlı böyük müqəddəs anadan olacaq” – deyə cavab verir.
Bu əhvalatdan bir neçə il sonra Əbül Həsən dünyaya gəlir və iyirmi yaşına çatandan sonra hər gün Bəyazidin qəbrini ziyarət etməyə başlayır. Orada Allaha dua edib yalvararaq: “Ay Allah! Mənə Bəyazidə nəsib etdiyin möminliyin zərrəsindən ver!” – deyir.
Beləcə on iki il ötür. Günlərin bir günü Əbül Həsən duasını bitirib qəbiristanlıqdan çıxarkən, qulağına qəbirdən səs gəlir...
– Əbül Həsən, möminliyim sənin mənə hədiyyəndi… – səs deyir.
Əbül Həsən ayaq saxlayıb geriyə qayıdır, üzünü qəbrə tutub deyir:
– Ey qəbir evindən mənimlə danışan cənab, bu necə ola bilər? Axı mən səndən on üç il sonra dünyaya gəlmişəm? Möminliyimi sənə necə bəxş edə bilərdim?
Qəbrindən yenə həmin səs eşidilir:
– Möminlik yolunda maneələr vardı. Allaha yalvardım ki, o maneələri aradan qaldırsın. Və həmin məqam Allahın sədasını eşitdim: “Sən bu istəyini Hirkana daxil olanda, səni işığa bələyəcək Nura söylə!”
Hirkana daxil olanda mən, həqiqətən, Yerin tərkindən göylərə ucalan həmin işığı gördüm. Ona, Allahın tapşırdığı kimi, dua etdim və dərdimin çarəsi tapıldı.
Bu hadisədən sonra evə dönən Əbül Həsən özündə yeni qabiliyyət kəşf edir. O, Quranı iyirmi dörd saat ərzində başdan ayağa oxuyub öyrənir.
***
Bir dəfə Əbül Həsən öz həyətində yer qazarkən gümüş pullar tapır. Pulları əlinə almadan, üstünü torpaqlayıb, ayrı bir tərəfi qazmağa başlayır. Bu dəfə qazdığı yerdən qızıl pullar çıxır. Əbül Həsən bu pulların da üstünü torpaqlayır. Üçüncü yeri qazanda, oradan almaz çıxır. O, almazları da torpaqla basdırır. Dördüncü yeri qazanda, oradan qiymətli ləl-cəvahirat çıxır. Əbül Həsən onların da üstünü torpaqlayır və üzünü Allaha tutub:
– Ay Allah! – deyir. – Bu dünyanın bütün ləl-cəvahiratını, o biri dünyanın bütün nemətlərini də mənə bəxş etsən, heç zaman heç nəyi Səni bircə anlığa görməyə dəyişməyəcəyəm.
***
Günlərin bir günü, bir məclisdə Əbül Həsənlə yanaşı əyləşmiş məşhur bir müqəddəs möcüzə nümayiş etdirir. O, əlini Həsənin su bardağına salıb oradan diri balıq çıxarır. Onda Həsən əlini yanar ocağa atır və diri balığı oradan çıxarır. Məsələni belə görəndə, müqəddəs Həsənə, birlikdə yanar ocağın içinə atılmağı təklif edir:
– Görək kim salamat çıxacaq, – deyir.
Həsən:
– Möcüzələrlə alver etməzlər, – deyir. – Ondansa, gəl yoxluq dəryasına baş vuraq və oradan əbədi həyat libasında çıxaq.
Müqəddəs başını aşağı salıb susur.
***
Əbül Həsən sevimli tələbələrindən birinə deyir:
– Bəyazid bu dünya üçün ölüdür, mənim üçün isə o hələ də sağdır və mənim bütün işlərimdən xəbərdardır.
Tərcümə edən: Afaq Məsud
