(Əvvəli ötən saylarımızda)
Nadir şahın Fəthəli xan Əfşarın Əbivərd1 və Qəllatın2 hökumət başçısı təyin olunması haqqında yazdığı rəqəm
Uca Tanrının yardımı ilə bürcləri göylərə ucaldılmış qalaya malık olan Qəllati-Xudafərini, möhkəmlikdə və yenilməzlikdə səmalarla bəhsləşən əzəmətli Əbivərd ilə Nəsakimi bu Nadirə dövlətinin uğrunda cəfa çəkməyin, Rüstəm-Zal kimi amansız döyüş meydanında düşmənlərin ürəklərini deşən oxla və canlarını alan süngü ilə öz mərdliyini sübuta yetirməyin, əzm və cidd-cəhdlə vəzifəsini yerinə yetirməyin qarşısında bir təşəkkür əlaməti olaraq hədiyyə buyuraraq sağlam əqidəsi hərb meydanında qoyduğu izlərindən və şüurun hiddətinin cövhəri, xasiyyətinin bərq vuran qılıncının itiliyindən açıq-aşkar bilinən Fəthəlini ona layiq olan ən səmimi əzizləmə ilə təltif edirik. Bu xoşmənalı sözün məqsədi odur ki, qabiliyyəti mükəmməl şahənşahlıq tərbiyəsinin iksirindən faydalanmış Fəthəli xan Kosaəhmədlu Əfşar əzəmət, həşəmət və şövkət sahibidir və biz Od ilinin3 birinci ayının əvvəlindən Əbivərd və Qəllat ölkəsininin hakimiyyətini4 oraya tabe olan mahallarla bir yerdə və eləcə də qərara alınmış məbləği yuxarıda adı çəkilən alirütbəli şəxsin ixtiyarına buyururuq.
Əbdüllətif xanın Dəştistan5, Şulistan6 və Bənadir7 əyalətlərinin hökumət başçısı təyin olunması haqqında [Nadir şahın] yazdığı rəqəm
Lütfkar Xudavəndi-aləmin mərhəməti sayəsində bu əzəmətli dövlətin Dəştistanında uğur gülləri Gülzari-İrəmin bir nümunəsinə çevrilmiş və bu böyük dövlətin ehtiyat dənizinin sahilləri mənfəət əldə edib feyz almaqla dünya əhlinin ümid limanına dönmüşdür. Bu səbəbdən biz belə ətalara görə şükranlar oxuyub xeyir və ziyanla həyat limanına yetişmiş və mülki müamilə sahəsindəki hər işində təcrübə qazanmış, sidqi-ürəklə və səmimi-qəlblə öz vəzifəsini yerinə yetirmiş bütün möhkəm əqidəli və sədaqətli kəsləri ali rütbələrə sahib olmaq və başucalığı gətirən münasibətimizə layiq görülməklə mükafatlandırılmalarını buyururuq. Həmin sevindirici hal haqqında deyilən bu xoşmənalı sözün məqsədi odur ki, sədaqət, əzəmət və həşəmət sahibi olan Əbdüllətif xan dövlət rüsumlarını toplamaq və hüquqi xidməti icra etmək vəzifəsini nizam-intizamla yerinə yetirmişdir və biz, Bars ilinin8 əvvəlindən yuxarıda adıçəkilən alirütbəli şəxsi Dəştistana və Şulistana, eləcə də o əyalətin bütün sahilləri ilə limanlarına hakim təyin edib filan miqdarda məvacibi ona buyurduq.
Herat bəylərbəyi Pir Məhəmməd xana novruz bayramlıq xələtinin göndərilməsi münasibətilə yazılmış rəqəm
Darüssəltənət9 Heratın bəylərbəyi, izzət ilə hörmət sahibi və əzəmət ilə cəlalət yiyəsi, böyük əmirlərin əmiri, müqəddəs baxışların diqqət mərkəzinə çevrilərək imtiyaz qazanmış və xüsusi mərtəbələrə yüksəlmiş alicah Pir Məhəmməd xan bilsin ki, Xosrovun ulduzu Həməl10 nöqtəsinə çatdığı və əmək ilə əməl sahiblərinin ziyafət süfrəsini açdığı bu şanlı dövrdə və şöhrətli zəmanədə boyatma qüvvəsinin yetirmələrindən hər biri al-əlvan paltarla bəzənərək gizli sığınacaqdan çıxıb meydanda zühur edir və qol-budaqlardan hər biri gül-çiçəklə örtülmüş sahədə göyərib qönçə açaraq ilk addımlarını atır. İlahi sənət qayçıxanasında tikilmiş ağır ipəkli xələt bir bayramlıq olaraq çiyinə salınır, humayun lütf baharının yetişdirdiklərindən hər birinin amal əndamı ali İrəm ziyafətinə ayrı bir zövq gətirir, onların əhval qaməti bu məclisin yaraşığına çevrilir. Madam ki, bəndəlik ilə düzlük çəmənindən keçən azadlıq yolundakı yığıncaqlarda və toplantılarda ixlas bədənini göstərən o alicah
Parlaq Günəş və nur mənbəyi kimi
Nə məhrum olmağa yaxın, nə də uzaqdır
beytində deyildiyi kimi, təhvil saatında müqəddəs məclisdən uzaqlaşaraq hazır olmaqdan məhrum qalmışdır, biz onun üçün qızılı su ilə yazılmış məktuba Günəş kimi işıqlı bir dəst xələt göndərməyi buyurduq ki, sultanlıq Novruzi-firuz günündə xoşbəxtlik çiyninin yaraşığı olsun. Lazımdır ki, günü-gündən artan bu cür xüsusi yaxşılığın əvəzinə o alicah heç vaxt səmimi məclislərdən kənara çəkilməsin və məmləkətin qayda-qanunu naminə çalışaraq ümidini üzməsin.
Ləqəblərin artırılması səbəbi ilə Gilanatın11 vəziri Mirzə Həsən haqqında yazılmış rəqəm
Madam ki, iksir təsirli və əqdəs12 nəzərin məqsədi və gizlənən nəhəng Günəşin müqəddəs təzahürünün səbəbi odur ki, daima məxfilik niqabının açılması və hicabın üzdən qalxması qarşısında qoruduqları sədaqətin və hüsni-xidmətləri ilə etdikləri ürəkaçan həsənatların şahidi olduğumuz o imamətnişan astananın bəndələri ilə şanlı-şöhrətli dərgahın qulamlarından hər biri həsən üsulla və əhsən yolla istehsan13 parıltısını yaydıqlarına və bu fələkvari sarayın kandarına saleh əməllərlə yetişdiklərinə görə “yaxşı əməllər edənlər. Onlara gözəl mükafat (veriləcəkdir)”14 kəlamına müvafiq olaraq əzizləməyə və bəxşişə layiq görülsünlər. Biz həmin şəxslərə başucalığı gətirmək xatirinə onları həzrət şahın yaxın adamı olmaqla və padşahın dünyamiqyaslı büsatında iştirak etməklə və həmçinin Allahın kölgəsinin bol-bol ətaları və inayətləri ilə mükafatlandırmağı buyurduq. Bu gözəl sözlərin hədəfi humayun hüzura yaxın vəzir olmaq səadətindən bəhrələnənlərdən və uğur sahibinə qulluq etmək arzusuna çatanlardan olmuş Gilan vəziri Mirzə Həsəndir. Biz onu adıçəkilən əyalətə vəzir təyin edərək indidən belə həzrəti-əliyyeyi-aliyyənin yaxın adamı olan bu hörmət sahibinin malik olduğu ləqəblərə, o dərgaha yaxın şəxslərə və o izzət ilə cah-calal astanasına seçilmiş kəslərə məxsus ləqəbini artırmağı buyurduq ki, mərhəmət məzmunlu sənədlərdə və qüdrətli dövlətin müqəddəratını həll edən hökmlərdə yazmış olsunlar.
Bir şəxsin adına yazılmış çarxçıgərlik15 rəqəmi
Ulduzlu fələyin əsgər qışlağında dünyanı fəth edən Günəşə çarxçıgərliyi və səmanı dolaşan Aya keşikçiliyi tapşırmış vücud ölkəsinin şahənşahı və varlıq məmləkətlərinin hökmü keçən sultanının inayəti sayəsində qələbə çalmış xaqanlıq ələmi nur saçan on dörd gecəlik Ayın bayrağındakı mahçə16 kimi düz torpaq üzərində göylərə qalxmışdır. Biz də belə müqayisəolunmaz yaxşılığa və ölçüyəgəlməz hədiyyəyə görə şükranlar oxuyub şücaət meydanında və cəsarət yolunda bir nizə kimi başını uca və boynunu dik saxlayaraq [düşmən ordusunda] sıra yaran pəhləvanlardan və yağı əzən qəhrəmanlardan hər birini mükafatlandırmağı özümüzə müqəddəs vəzifə bildik. Buna görə filanın başlanğıcından filankəsə yüksək çarxçıgər rütbəsini buyururuq.
1 Əbivərd (və ya Əyavərd, Bavərd, Parat, Pavərt və s.) – Xorasanın şimalında Dərəgözə yaxın olan bir şəhərdir. Hal-hazırda Türkmənistanın ərazisində yerləşir.
2 Qəllat (Qəlat) – müasir İran dövlətinin müxtəlif bölgələrində (o cümlədən Qəzvində, Şirazda və s.) bir neçə kiçik şəhər və qəsəbə belə adlanır.
3 Əlyazmada məhz “od yıl” yazılmışdır.
4 Mətndə həmin ərazi məhz “ölkə” adlandırılmışdır.
5 Dəştistan – Fars körfəzinin sahilində Deyləm ilə Buşehrin arasında yerləşən bir məntəqədir.
6 Şulistan – Fars ostanında əyalət.
7 Bənadir – bəndər (liman) sözünün cəm şəklidir. Fars körfəzinin sahilində yerləşən əraziyə deyilir.
8 Əlyazmada məhz “bars yıl” yazılmışdır.
9 Darüssəltənət – paytaxt.
10 Həməl – qədim günəş ilinin ilk ayı, miladi təqvimində mart-aprel aylarına müvafiqdir.
11 Gilanat – Gilan ostanı və şəhəri.
12 Əqdəs – ən müqəddəs.
13 Hüsn – gözəl; həsənat – yaxşılıq; həsən – yaxşı; əhsən – ən yaxşı; istehsan – yaxşı dəyərləndirmə, bəyənmə. Bu beş ərəb mənşəli söz sənədin başlığında adı çəkilən şəxsin adı ilə eyni kökdən əmələ gəlmişdir.
14 Kəhf. 2
15 Çarxçıgər – silah itiləməklə məşğul olan şəxs.
16 Mahçə – bayraq dəstəsinin ucundakı ayparaşəkilli bəzək
(Davamı gələn sayımızda)
